Olağanüstü bir tarih ve teknoloji macerasına çıkmaya hazır mısınız? İstanbul’da Uniq Expo’da yer alan Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri sergisine beraber yola çıkalım.

Ne var bu macerada? 12. yüzyılda doğmuş, ve kendini fizik ve matematik kullanarak yeni makineler keşfetmeye hayatını adamış, bugün kullandığımız bazı sistemlerin temel adımlarını atmış bir Cezeri lakaplı bir mucidin eserleri. Kendisinden önceki çalışmaları araştırıp, çıtayı yükselten, kariyerinin belli bir döneminde de sarayda başmühendislik yapıp sultanına ve devlete icatlar çıkarmış.

Sanırım o dönemler kimse ona “başıma icat çıkarma” dememiş, ya da deseydi de bu merakıyla onları dinlemezdi. Neyse şanslıymış yine de anladığım kadarıyla döneminde vizyoner bir sultana denk gelmiş.

Bu sergiyi gezerken hayranlıkla baktık tüm eserlere. Tabi bu eserler orijinal değil, kendisinin yazdığı Kitab-ül Hiyel isimli eserinden oluşturulan makinelerin modelleri.

Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri Sergisi Hakkında

Cezeri’nin dünyasını tanımadan önce sergiden biraz bahsetmek gerekli. Sergi biletleri Biletix’te satılmaktadır. Sergi mevcutta Uniq Expo’da (Maslak/İstanbul) gerçekleşmektedir.

Sergi geçmiş, Cezeri’nin eserleri ve gelecek olarak üçe ayrılıyor, ancak en merak uyandıran eserler zaten Cezeri’nin. Bu eserleri görmeden önce Haluk Bilginer’in sesinden kendisini tanıyorsunuz.

Farklı farklı odalarda eserler sergileniyor ve o odalarda çalışan görevliler sizlere hem modeller hakkında bilgi veriyor, hem de onları çalıştırarak size tanıtıyor. Bu konuda çok başarılı buldum, ekibe çok teşekkür ediyorum.

Bu sergide Cezeri’nin icatlarının sadece bir kısmı var. Benim ise sizinle paylaştıklarım bunların içinden küçük bir tanıtım sadece. Fotoğraflarım normalde daha fazla, hatta yazdıktan sonra da emeğe saygısızlık olmaması adına bir eleme yaptım.

Varsa fırsatınız mutlaka gidin, yaklaşık 1 saat sürecek bu gezi, oldukça keyifli. 15 Haziran 2019’a kadar bu sergiyi gezebilirsiniz. Bu cihazları sadece görmeyeceksiniz, aynı zamanda o cihazların bazılarını kendiniz bile deneyebileceksiniz. 🙂 Eğer merak ediyorsanız ve gidemiyorsanız, “Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri” isimli kitabı da satın alabilirsiniz.

Cezeri’nin Sanatı

Cezeri geometri’yi seven biri. Öyle ki geometriyle sanatı birleştiren eserler de yaratmış. Bunlardan en önemlisi aşağıda gördüğünüz kapı. Kapının en önemli özelliği nesneler yerleştirilirken gelişigüzel değil matematiksel hesaplarla yapılmış. Bu tekniği ilk kullanan olduğu rivayet ediliyor. Öyle ki sırf bu kapıyı görmek için yolunu uzatarak gidip görenler varmış. Bu saray Diyarbakır Artuklu Sarayı’nın kapısı. Cezeri’nin tasarlağıdığı bu kapının görünümü solda, tasarımı nasıl yaptığı çizimi de sağda yer alıyor.

Cezeri ve Saatler

Cezeri’nin olağanüstü makineleri kendi tasarladığı saatlerle devam ediyor. Bu saatlerin mekanizmasında su kullanıyor. Su bir yerden bir yere doğru akarken yeterli seviyeye geldiğinde bir bilye düşüyor ve çanlar çalıyor, hatta insansı görünümlü bir orkestra da bu değişikliği davul çalarak haber veriyor. Saatin kaç olduğunu gösteren işaretlemeler de yapılmış. Bu mekanizmada farklı saatleri var. Bir örneği saraya yakın bir meydan için tasarladığı saat. Bu saat sadece saati göstermiyor, aynı zamanda ayları da burçlarla gösteriyor.

Cezeri’nin Krank Mili

Otomotiv sektörünün bugün kullandığı bir sistem olarak bahsedilen krank mili de Cezeri’nin icadı. Bu cihaz dairesel hareketle doğrusal hareketi birleştiriyor. Aslında çok basit bir cihazmış gibi görünse de aslında o günlerde özellikle su taşıma sistemi olarak kullanıldığı için döneminde çok büyük buluş.

Cezeri ve Kriptografi

Cezeri’nin kriptografiye oldukça merakı var, öyle ki sarayın bilgi güvenliği onun kurduğu mekanizmalara emanet. Güvenlikli kapılar ve sandıklar görüyoruz. Aşağıda gördüğünüz onun tasarladığı bir sandık. Öyle ki Cezeri’nin tasarladığı sandığı açabilmek için 281 trilyon olasılığınız var. Hacker’ları bu sandığı açma challenge’ına davet ediyorum 🙂

Cezeri’nin Robotları

Cezeri saraydaki günleri boyunca sultanın hayatını kolaylaştırmak için saray içinde robotlar yapmış. Robotları tasarlarken insan ve hayvan figürlerini hep kullanmış.

Robotlar içinde yok yok, sultana içeceğini hazırlayandan, abdest almasını sağlayan, sabun ve havlu uzatan cihazlar var.

Örneğin abdest alması için tasarlanan cihazda, cihaz çalıştırılınca su dökülüyor (sultanın hazırlanması için hatta bir süre bekletiyor cihaz kendini), abdest işlemi bittikten sonra da havlusu ve tarağını cihaz otomatik olarak uzatıyor. Bu havlu ve tarak uzatmayı da yine bir su haznesi kirli suyla yeteri kadar dolduktan sonra yapıyor.

Cezeri için Son Söz

Cezeri demiş ki:

“Dene! Denenmemiş her bilgi, yanlış ile doğru arasında asılı kalır.”

Cezeri’nin bu sözünü çok sevdim. Bugün küçük kararları bile vermekte zorlandığımız her an, Cezeri’nin bu güzel sözünü hatırlamalıyız. Çünkü Cezeri denemiş ve bugüne ışık tutan pek çok makine icat etmiş.

Bugün belki kullandığımız arabaları, tarımda kullanılan su taşıma sistemlerini, hayatımızı kolaylaştıran robotları, bilgilerimizin güvenliğini Cezeri ve Cezeri gibi pek çok muhteşem dehanın başımıza çıkardıkları icatlara borçluyuz.

Ne dersin Sophia? Ataların Anadolu topraklarında doğdu, seni de buraya daha sık ziyarete bekleriz.